Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση των αεραγωγών που χαρακτηρίζεται από αναστρέψιμη απόφραξη των βρόγχων. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος, οι μύες γύρω από τους αεραγωγούς σφίγγουν, τα τοιχώματά τους πρήζονται και παράγεται επιπλέον βλέννα, καθιστώντας δύσκολη την αναπνοή.
Το αλλεργικό άσθμα προκαλείται από συγκεκριμένα αλλεργιογόνα, ενώ το μη αλλεργικό συνδέεται με λοιμώξεις ή ερεθιστικά. Το άσθμα από άσκηση εμφανίζεται κατά τη διάρκεια ή μετά τη σωματική δραστηριότητα.
Παράγοντες όπως το κρύο, το στρες, οι έντονες οσμές και η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα. Σε επείγουσες καταστάσεις παρατηρείται σοβαρή δύσπνοια, αδυναμία ομιλίας, κυάνωση των χειλιών και ταχυκαρδία.
Η κληρονομικότητα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του άσθματος. Παιδιά με οικογενειακό ιστορικό άσθματος ή αλλεργιών έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν την πάθηση.
Στην Ελλάδα, η ατμοσφαιρική ρύπανση στα αστικά κέντρα και ο παθητικός καπνός αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου. Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία, μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν το άσθμα.
Το χρόνιο στρες και οι συναισθηματικές διαταραχές επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ ορισμένα φάρμακα όπως η ασπιρίνη και συγκεκριμένα τρόφιμα μπορούν να πυροδοτήσουν αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα.
Τα βρογχοδιασταλτικά αποτελούν τη βάση της θεραπείας του άσθματος και διατίθενται σε δύο κύριες κατηγορίες. Τα βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσης όπως η Salbutamol (Ventolin) και η Terbutaline (Bricanyl) παρέχουν άμεση ανακούφιση κατά τη διάρκεια των κρίσεων άσθματος, με διάρκεια δράσης 4-6 ώρες. Αντίθετα, τα βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης όπως η Salmeterol (Serevent) και η Formoterol (Foradil, Oxis) χρησιμοποιούνται για τη μακροχρόνια αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και έχουν διάρκεια δράσης έως 12 ώρες.
Τα κορτικοστεροειδή εισπνοής αποτελούν τη θεραπεία εκλογής για τη μακροχρόνια αντιμετώπιση του άσθματος. Στην Ελλάδα διατίθενται η Budesonide (Pulmicort), η Fluticasone (Flixotide) και η Beclomethasone (Clenil). Τα συνδυασμένα σκευάσματα όπως το Symbicort (budesonide/formoterol), το Seretide (fluticasone/salmeterol) και το Foster (beclomethasone/formoterol) προσφέρουν τη συνδυασμένη δράση αντιφλεγμονώδους και βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του άσθματος βασίζεται σε μια σταδιακή προσέγγιση που προσαρμόζεται στη σοβαρότητα και τον έλεγχο της νόσου. Η θεραπεία περιλαμβάνει την καθημερινή αγωγή συντήρησης με αντιφλεγμονώδη φάρμακα για την πρόληψη των συμπτωμάτων και την αγωγή επείγουσας ανάγκης για την άμεση ανακούφιση κατά τη διάρκεια των κρίσεων.
Κάθε ασθενής πρέπει να διαθέτει ένα εξατομικευμένο σχέδιο δράσης για το άσθμα που περιλαμβάνει οδηγίες για την καθημερινή φαρμακευτική αγωγή, την αναγνώριση της επιδείνωσης των συμπτωμάτων και τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν σε περίπτωση κρίσης. Η σωστή τεχνική εισπνοής είναι καθοριστική για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Η αναγνώριση των παραγόντων που προκαλούν ή επιδεινώνουν το άσθμα είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική διαχείριση της νόσου. Στην Ελλάδα, οι συχνότεροι παράγοντες περιλαμβάνουν τη γύρη (ιδιαίτερα την άνοιξη), τα ακάρεα της σκόνης, τα τρίχωμα κατοικίδιων ζώων, και τους ατμοσφαιρικούς ρύπους που παρατηρούνται στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Η συνεπής λήψη των φαρμάκων ελέγχου, ακόμη και όταν ο ασθενής αισθάνεται καλά, αποτελεί τη βάση για την πρόληψη των κρίσεων. Τα προληπτικά φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, ενώ τα φάρμακα άμεσης ανακούφισης θα πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμα.
Το peak flow meter είναι ένα απλό εργαλείο που μετρά τη μέγιστη ταχύτητα εκπνοής και βοηθά στην παρακολούθηση της λειτουργίας των πνευμόνων. Οι τακτικές μετρήσεις επιτρέπουν την έγκαιρη ανίχνευση επιδείνωσης του άσθματος, ακόμη και πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα.
Οι ασθματικοί ανήκουν σε ομάδα αυξημένου κινδύνου για επιπλοκές από αναπνευστικές λοιμώξεις. Συνιστάται ο ετήσιος εμβολιασμός κατά της γρίπης και ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΕΟΔΥ.
Άμεση ιατρική βοήθεια απαιτείται όταν τα συμπτώματα επιδεινώνονται παρά τη λήψη φαρμάκων, όταν υπάρχει δυσκολία στην ομιλία λόγω δύσπνοιας, ή όταν οι τιμές του peak flow meter πέφτουν κάτω από το 50% της καλύτερης προσωπικής τιμής.
Το άσθμα είναι η συχνότερη χρόνια νόσος της παιδικής ηλικίας στην Ελλάδα. Τα παιδιά συχνά παρουσιάζουν διαφορετικά συμπτώματα από τους ενήλικες, όπως επίμονος βήχας χωρίς άλλα εμφανή αίτια. Η εκπαίδευση των γονέων στη χρήση των εισπνευστήρων και την αναγνώριση των πρώιμων σημαδιών επιδείνωσης είναι καθοριστική.
Περίπου το ένα τρίτο των εγκύων με άσθμα παρουσιάζει επιδείνωση των συμπτωμάτων. Η κατάλληλη διαχείριση είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο. Πολλά φάρμακα άσθματος θεωρούνται ασφαλή κατά την εγκυμοσύνη, αλλά απαιτείται στενή παρακολούθηση από ειδικό.
Το άσθμα στους ηλικιωμένους συχνά παραμένει αδιάγνωστο ή παρερμηνεύεται ως άλλες καρδιοπνευμονικές παθήσεις. Η αντιμετώπιση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις συνοδές παθήσεις και τις αλληλεπιδράσεις φαρμάκων που είναι συχνές σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.
Το προκαλούμενο από την άσκηση άσθμα επηρεάζει έως το 90% των ασθματικών. Με κατάλληλη προετοιμασία και φαρμακευτική αγωγή, οι περισσότεροι ασθματικοί μπορούν να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες. Η προθέρμανση και η χρήση βρογχοδιασταλτικού πριν την άσκηση μπορεί να προλάβει τα συμπτώματα.
Το άσθμα συχνά συνυπάρχει με άλλες αλλεργικές παθήσεις όπως η αλλεργική ρινίτιδα, το έκζεμα, και οι τροφικές αλλεργίες. Η ολιστική αντιμετώπιση όλων των αλλεργικών εκδηλώσεων συχνά οδηγεί σε καλύτερο έλεγχο του άσθματος.
