Ο ιός του ανθρώπινου ανοσοανεπάρκειας (HIV) είναι ένας ρετροϊός που προσβάλλει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, κυρίως τα CD4 T-λεμφοκύτταρα, μειώνοντας την ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίζει λοιμώξεις και ασθένειες. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο HIV δεν είναι το ίδιο με το AIDS: το AIDS αντιπροσωπεύει το τελικό στάδιο της HIV λοίμωξης όταν το ανοσοποιητικό σύστημα έχει υποστεί σοβαρή βλάβη και εμφανίζονται ευκαιριακές λοιμώξεις.
Ο ιός μεταδίδεται μέσω επαφής με μολυσμένα σωματικά υγρά. Οι κύριοι τρόποι μετάδοσης περιλαμβάνουν:
Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης περιλαμβάνουν πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους, τη μη χρήση προφυλακτικού, τη χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών και την έλλειψη πρόσβασης σε μέτρα πρόληψης. Στην Ελλάδα, παρά τη μείωση των νέων διαγνώσεων τα τελευταία χρόνια, ο HIV παραμένει σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, ιδιαίτερα σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Τα αρχικά συμπτώματα της οξείας HIV λοίμωξης εμφανίζονται συνήθως μέσα σε δύο έως τέσσερις εβδομάδες μετά την έκθεση και μοιάζουν συχνά με γρίπη. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, κόπωση, πονόλαιμο, μυαλγίες, διογκωμένους λεμφαδένες και εξάνθημα.
Ακολουθεί μια χρόνια φάση όπου ο ιός πολλαπλασιάζεται σταθερά, αλλά τα συμπτώματα μπορεί να είναι ελάχιστα ή ακόμη και ανύπαρκτα για χρόνια, ενώ το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί σταδιακά. Στο προχωρημένο στάδιο (AIDS) εμφανίζονται σοβαρές ευκαιριακές λοιμώξεις, σημαντική απώλεια βάρους και συνεχής κόπωση.
Η διάγνωση του HIV γίνεται με εξετάσεις αίματος που περιλαμβάνουν δοκιμασίες αντισωμάτων/αντιγόνου και μοριακό έλεγχο (RNA) για την πρώιμη ανίχνευση και μέτρηση του ιικού φορτίου, καθώς και μέτρηση των CD4 κυττάρων. Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη καθώς επιτρέπει την άμεση έναρξη αντιρετροϊκής θεραπείας, βελτιώνοντας σημαντικά την πρόγνωση και μειώνοντας τον κίνδυνο μετάδοσης.
Για εξέταση και διάγνωση μπορείτε να απευθυνθείτε σε δημόσια νοσοκομεία, εξειδικευμένα κέντρα σεξουαλικής υγείας, μονάδες λοιμωδών νοσημάτων ή αναγνωρισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις. Συνιστάται επανέλεγχος 4-12 εβδομάδες μετά από πιθανή έκθεση και παροχή ψυχολογικής υποστήριξης κατά τη διάρκεια της διαγνωστικής διαδικασίας, καθώς και ενημέρωση για τα διαθέσιμα κέντρα υποστήριξης και τις σύγχρονες θεραπείες που μπορούν να μειώσουν το ιικό φορτίο σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα.
Η Αντιρετροϊκή Θεραπεία (ART) αποτελεί τη σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση για τη διαχείριση του HIV. Πρόκειται για συνδυασμό φαρμάκων που αναστέλλουν την αναπαραγωγή του ιού, μειώνοντας το ιικό φορτίο σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα.
Τα αντιρετροϊκά φάρμακα κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους:
Στην Ελλάδα διατίθενται σύγχρονα αντιρετροϊκά φάρμακα όπως το Efavirenz (Sustiva), Tenofovir/Emtricitabine (Truvada), Dolutegravir (Tivicay), Rilpivirine (Edurant) και Darunavir (Prezista). Οι συνδυαστικές θεραπείες προσφέρουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και μειωμένη αντοχή. Η συμμόρφωση στη θεραπεία είναι κρίσιμη για την επιτυχία της αγωγής.
Η πρόληψη του HIV περιλαμβάνει διάφορες στρατηγικές, από τη χρήση φαρμακευτικής προφύλαξης έως συμπεριφορικές παρεμβάσεις. Δύο βασικές φαρμακευτικές προσεγγίσεις είναι η PrEP (Προ-εκθεσιακή προφύλαξη) και η PEP (Μετα-εκθεσιακή προφύλαξη).
Στην Ελλάδα διατίθενται το Truvada και το Descovy για PrEP. Αυτά τα φάρμακα μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο μόλυνσης όταν χρησιμοποιούνται σωστά από άτομα υψηλού κινδύνου.
Το ασφαλές σεξ και η χρήση στείρου εξοπλισμού από χρήστες ναρκωτικών αποτελούν θεμελιώδη μέτρα πρόληψης:
Η διάγνωση HIV μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα. Η ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς και ομάδες στήριξης είναι καθοριστική για την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής.
Η υγιεινή διατροφή πλούσια σε βιταμίνες και μέταλλα ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Η τακτική άσκηση βελτιώνει τη φυσική κατάσταση και τη διάθεση, ενώ συμβάλλει στη διαχείριση των παρενεργειών των φαρμάκων.
Οι τακτικές ιατρικές εξετάσεις είναι απαραίτητες για την παρακολούθηση του ιικού φορτίου και την προσαρμογή της θεραπείας. Οι εμβολιασμοί και η προληπτική φροντίδα προστατεύουν από επιπλοκές.
Η υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους και τις οργανώσεις ασθενών βοηθά στην αντιμετώπιση των προκλήσεων. Στην Ελλάδα υπάρχουν πλήρη εργασιακά δικαιώματα και προστασία από διακρίσεις για τους ασθενείς με HIV.
Το HIV δεν μεταδίδεται με καθημερινή επαφή, αγκαλιές ή φιλιά. Οι άνθρωποι με HIV που λαμβάνουν αποτελεσματική θεραπεία δεν μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σεξουαλικά (U=U).
Στην Ελλάδα, τα φάρμακα HIV καλύπτονται πλήρως από τα ασφαλιστικά ταμεία. Η εμπιστευτικότητα των ιατρικών δεδομένων προστατεύεται αυστηρά από το νόμο.
Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ): 213 2040000, Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), τοπικά νοσοκομεία αναφοράς και οργανώσεις ασθενών παρέχουν υποστήριξη και πληροφορίες.
