Ο διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Προκαλείται είτε από ανεπάρκεια παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας είτε από αντίσταση των κυττάρων στην ινσουλίνη. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι πάσχουν από διαβήτη, καθιστώντας τον μια από τις πιο διαδεδομένες χρόνιες παθήσεις στη χώρα μας.
Ο διαβήτης τύπου 1 αναπτύσσεται συνήθως στην παιδική ή εφηβική ηλικία και οφείλεται στην καταστροφή των κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν εξαιρετική δίψα, συχνή ούρηση, ταχεία απώλεια βάρους και κόπωση. Οι ασθενείς χρειάζονται καθημερινή χορήγηση ινσουλίνης για την επιβίωσή τους.
Ο διαβήτης τύπου 2 εμφανίζεται συνήθως μετά τα 40 έτη και συνδέεται με παράγοντες όπως η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή και η κληρονομικότητα. Χαρακτηρίζεται από αντίσταση στην ινσουλίνη και σταδιακή μείωση της παραγωγής της. Τα συμπτώματα αναπτύσσονται βαθμιαία και περιλαμβάνουν κόπωση, θολή όραση και αργή επούλωση πληγών.
Ο κυστικός διαβήτης εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και συνήθως εξαφανίζεται μετά τον τοκετό. Άλλοι τύποι περιλαμβάνουν τον δευτεροπαθή διαβήτη που προκαλείται από φάρμακα ή παθήσεις του παγκρέατος.
Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων του διαβήτη είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική διαχείριση της νόσου. Τα πρώιμα σημάδια περιλαμβάνουν:
Η διάγνωση του διαβήτη βασίζεται σε συγκεκριμένες εργαστηριακές εξετάσεις. Η γλυκόζη νηστείας θεωρείται φυσιολογική όταν είναι κάτω από 100 mg/dl, ενώ τιμές άνω των 126 mg/dl υποδηλώνουν διαβήτη. Επίσης, η δοκιμασία ανοχής γλυκόζης και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) αποτελούν σημαντικά διαγνωστικά εργαλεία.
Η έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη είναι καθοριστική για την πρόληψη σοβαρών επιπλοκών όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, νεφρική ανεπάρκεια και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Η έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και να μειώσει τους κινδύνους μακροπρόθεσμων επιπλοκών.
Η ινσουλίνη αποτελεί τη βάση της θεραπείας για τον διαβήτη τύπου 1. Διακρίνεται σε ταχείας, μεσαίας και παρατεταμένης δράσης. Η ταχείας δράσης χορηγείται πριν τα γεύματα, ενώ η μεσαίας και παρατεταμένης καλύπτει τις βασικές ανάγκες του οργανισμού. Η υποδόρια χορήγηση γίνεται με σύριγγες, στυλό ινσουλίνης ή αντλίες ινσουλίνης, παρέχοντας ευελιξία στη διαχείριση του διαβήτη.
Στην ελληνική αγορά διατίθενται πολλαπλές επιλογές ινσουλίνης από διεθνείς φαρμακευτικές εταιρείες. Περιλαμβάνονται ανθρώπινες ινσουλίνες και ανάλογα ινσουλίνης νέας γενιάς. Οι ασθενείς έχουν πρόσβαση σε προϊόντα όπως η Lantus, Novorapid, Humalog και Tresiba, τα οποία καλύπτονται από τον ΕΟΠΥΥ με κατάλληλη ιατρική συνταγή και έγκριση ενδοκρινολόγου.
Η δοσολογία προσαρμόζεται ατομικά βάσει του σωματικού βάρους, των επιπέδων γλυκόζης και του τρόπου ζωής. Η χορήγηση γίνεται υποδόρια στο κοιλιακό τοίχωμα, μηρούς ή βραχίονες. Απαιτείται συχή παρακολούθηση της γλυκόζης αίματος για την κατάλληλη προσαρμογή των δόσεων.
Η μετφορμίνη αποτελεί τη θεραπεία πρώτης γραμμής για τον διαβήτη τύπου 2. Μειώνει την παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ και βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Χορηγείται σε δόσεις 500-2000mg ημερησίως, συνήθως μετά τα γεύματα. Ενδείκνυται ιδιαίτερα σε υπέρβαρους ασθενείς και συνδυάζεται εύκολα με άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα.
Οι σουλφονυλουρίες όπως η γλιμεπιρίδη και γλικλαζίδη αυξάνουν την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας. Οι γλινίδες (ρεπαγλινίδη, νατεγλινίδη) παρέχουν ταχύτερη δράση για τον έλεγχο μεταγευματικής γλυκόζης. Και οι δύο κατηγορίες μπορεί να προκαλέσουν υπογλυκαιμία και αύξηση βάρους, απαιτώντας προσεκτική παρακολούθηση.
Οι αναστολείς DPP-4 (σιταγλιπτίνη, βιλδαγλιπτίνη) και τα GLP-1 ανάλογα (λιραγλουτίδη, σεμαγλουτίδη) αποτελούν σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές. Μειώνουν τη γλυκόζη χωρίς κίνδυνο υπογλυκαιμίας, ενώ τα GLP-1 ανάλογα προάγουν επιπλέον την απώλεια βάρους. Χορηγούνται από του στόματος ή υποδόρια, παρέχοντας εξατομικευμένες λύσεις θεραπείας.
Οι αναστολείς SGLT-2 όπως η δαπαγλιφλοζίνη και εμπαγλιφλοζίνη μειώνουν την επαναπορρόφηση γλυκόζης από τους νεφρούς. Προσφέρουν καρδιαγγειακή και νεφρική προστασία, ενώ συμβάλλουν στην απώλεια βάρους. Συχνά συνδυάζονται με μετφορμίνη ή άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα για βελτιστοποίηση του γλυκαιμικού ελέγχου.
Τα κυριότερα αντιδιαβητικά σκευάσματα που διατίθενται στα ελληνικά φαρμακεία περιλαμβάνουν:
Η σωστή επιλογή γλυκόμετρου είναι θεμελιώδης για την αποτελεσματική διαχείριση του διαβήτη. Τα σύγχρονα γλυκόμετρα προσφέρουν ακρίβεια, ταχύτητα και ευκολία στη χρήση. Είναι σημαντικό να επιλέγετε συσκευές που είναι πιστοποιημένες από τον ΕΟΦ και να χρησιμοποιείτε τις αντίστοιχες λωρίδες μέτρησης που συνιστά ο κατασκευαστής για να εξασφαλίζετε αξιόπιστα αποτελέσματα.
Η συχνότητα των μετρήσεων γλυκόζης εξαρτάται από τον τύπο του διαβήτη και τη θεραπευτική αγωγή που ακολουθείτε. Γενικά, οι στόχοι γλυκόζης για τους περισσότερους ενήλικες με διαβήτη είναι:
Τα συστήματα συνεχούς παρακολούθησης γλυκόζης (CGM) προσφέρουν μια επαναστατική προσέγγιση στη διαχείριση του διαβήτη. Παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο για τα επίπεδα γλυκόζης και τις τάσεις τους, επιτρέποντας καλύτερο έλεγχο και μείωση των επεισοδίων υπογλυκαιμίας και υπεργλυκαιμίας.
Η διατροφή παίζει κεντρικό ρόλο στη διαχείριση του διαβήτη. Η μεσογειακή διατροφή, που είναι παραδοσιακή στην Ελλάδα, αποτελεί εξαιρετική επιλογή για άτομα με διαβήτη. Περιλαμβάνει άφθονα λαχανικά, φρούτα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, ψάρια πλούσια σε ωμέγα-3, ελαιόλαδο και ξηρούς καρπούς. Αποφύγετε τα επεξεργασμένα τρόφιμα και περιορίστε τα απλά υδατάνθρακα και τα κορεσμένα λίπη.
Η τακτική άσκηση είναι ισχυρό εργαλείο για τον έλεγχο του διαβήτη. Βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης και συμβάλλει στη διατήρηση υγιούς βάρους. Συνιστάται τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης αεροβικής άσκησης εβδομαδιαίως, σε συνδυασμό με ασκήσεις αντίστασης δύο φορές την εβδομάδα.
Η πρόληψη των επιπλοκών του διαβήτη απαιτεί συστηματική προσέγγιση και τακτικούς ελέγχους. Είναι απαραίτητη η παρακολούθηση από διεπιστημονική ομάδα που περιλαμβάνει ενδοκρινολόγο, διαιτολόγο, οφθαλμίατρο και ποδίατρο. Οι τακτικοί έλεγχοι πρέπει να περιλαμβάνουν:
Η ψυχολογική υγεία είναι αναπόσπαστο μέρος της διαχείρισης του διαβήτη. Το στρες και το άγχος μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τα επίπεδα γλυκόζης. Τεχνικές όπως η διαλογισμός, η βαθιά αναπνοή και η γιόγκα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του στρες. Η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης και η επαφή με ψυχολόγο ειδικευμένο στο διαβήτη μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια στην προσαρμογή και αποδοχή της κατάστασης.
